رفتار دزدی و غارتگری در زنبورهای عسل

کارگران زنبور عسل می‌توانند عسل سایر کندوها یا شربت شکر را از شربتخوری هایی که برای رساندن شربت به کلنی‌های دیگر استفاده می‌شوند، را مورد حمله قرار داده و بدزدند. به این رفتار دزدی «غارت» می گویند. رفتار دزدی معمولاً شامل ربودن شهد و عسل است و شامل گرده یا نوزاد نمی شود. برخی از زنبورداران گزارش می دهند که زنبورهای دزدی ممکن است موم یا بره موم را از کندوهای دیگر بدزدند، اما اطلاعات زیادی در مورد این اتفاق در دسترس نیست. رفتار دزدی می‌تواند به سرعت از چند زنبور که کلنی‌های دیگر را غارت می‌کنند به دیوانگی عظیمی از زنبورهایی که کلنی‌های زیادی را در زنبورستان سرقت می‌کنند، افزایش یابد.

 شکل 1. کلنی ها در این زنبورستان در حال برابر شدن هستند (یعنی جمعیت ها یکنواخت می شوند). باز بودن تعداد زیادی کلنی به طور همزمان باعث شد زنبورهای مستعمرات شروع به یک جنون دزدی کنند.

در رفتارهای معمولی چراگری، زنبورهای عسل شهد را از گل های شکوفه در محدوده جستجوی خود جمع آوری می کنند و شهد را به زنبورهایی می دهند که آن را در سلول های مومی کندو قرار داده و ذخیره کنند. سپس شهد را به عسل تبدیل می کنند و روی آن را با موم می پوشانند و در کندو نگهداری می کنند. ممکن است مقداری شهد با گرده ترکیب شود و محصول به دست آمده به عنوان نان زنبور عسل، غذای نوزادان و زنبورهای بالغ جوان در کندو ذخیره شود. در اصطلاح زنبورداری، "جریان شهد" یا "جریان عسل" دوره ای است که گیاهان فراوان محلی در حال شکوفه دادن هستند و شهد تولید کرده که می تواند توسط زنبورها جمع آوری شود.

هنگامی که شهد در محیط موجود باشد، زنبورهای عسل کمتر کندو‌های دیگر را غارت می‌کنن ، اما در مقابل وقتی منابع شهد کمیاب هستند، کلنی های دیگر را غارت می کنند. کندوهای ضعیف بطور ویژه مستعد سرقت هستند زیرا قادر به دفاع از خود در برابر هجوم زنبورهای مهاجم نیستند. دزدی می تواند بین کندوهای یک زنبورستان یا بین کندوها در زنبورستان های مختلف رخ دهد. علاوه بر این سرقت می تواند بین چندین زنبورستان به طور همزمان اتفاق بیفتد. در طول یک جنون دزدی، دیدن کلنی هایی که از کندوهای دیگر سرقت می کنند و همزمان خود نیز مورد سرقت قرار می گیرند، معمول است.

زنبورهایی که دزدی را انجام می دهند یعنی "زنبورهای سارق" یا "دزدان" معمولاً زنبورهای مسن تری هستند که در غیر این صورت چراگر خواهند بود. با این حال همان زنبورهای چراگر زمانی که رفتار دزدی به سطح شدید برسد، می‌توانند در عملیات غارت مشارکت کنند. دزدی به طور طبیعی می تواند در مدت زمان کوتاهی شدت پیدا کند زیرا زنبورهای سارق به لانه خود باز می گردند و سارقان بیشتری را از کندو خود برای پیوستن به این رفتار بکارگیری می کنند.

دزدی می تواند یک مشکل بزرگ باشد و به ویژه در طول تابستان یا زمانی که دیگر کمبودهای عمده شهد وجود دارد، رخ می دهد. هر زنبورستانی می‌تواند در هر زمانی از سال غارت را تجربه کند، ولی وجود شرایط خاص می تواند دزدی را بیشتر از دیگر موارد ترویج می‌کند. در بسیاری از موارد دزدی در اثر اقدامات زنبوردار ایجاد یا تشدید می شود.

؛؛ توجه به این نکته مهم است که دزدی باعث حجوم قابل توجه زنبورها یا حرکت زنبورهای منفرد از کلنی های خانه خود به کلنی های دیگر می شود. این امر خطر انتقال آفات و بیماری ها را بین کلنی ها افزایش می دهد.

دزدی در چه زمانی و در کجا اتفاق می افتد؟
دزدی در طول ساعات روز و معمولاً در زمان کمبود شهد رخ می دهد. جمعیت زنبورهای کلنی در طول جریان شهد رشد می کنند. توقف جریان شهد منجر به ایجاد کلنی هایی با جمعیت زیاد، زنبورهای جستجوگر زیاد و منابع شهد کمی در محیط می شود. بنابراین زنبورهای چراگر پیر جذب کندوهای ضعیف‌تر می‌شوند که می‌توانند از آن منابع شهد و عسل را بدزدند. کلنی های ضعیف به نسبت بقیه تعداد کمتری زنبورهای نگهبان دارند که از ورودی خود محافظت می کنند و در نتیجه بیشتر مستعد سرقت هستند. تشخیص دوره های کمبود شهد توسط زنبوردار به منظور پیش بینی شروع رفتار دزدی موضوع مهمی است.

زنبورهای غارتگر ممکن است از طریق درب ورودی کندو یا از طریق هر گونه درز، سوراخ، شکاف یا منافذ دیگر در کندو به کلنی های دیگر حمله کنند. مهم‌تر از همه، زنبوردارانی که در زمان کمبود شهد روی کلنی‌های خود کار می‌کنند، کلنی‌ها را در برابر زنبورهای غارتگر آسیب‌پذیر می‌کنند. زنبورستان‌های بزرگ با کلنی‌های نزدیک به هم نسبت به زنبورستان‌های کوچکتر با کلنی‌های کمتر و با فاصله مناسب بیشتر مستعد سرقت هستند. زنبورهای غارتگر از هر منبع قندی در نزدیکی لانه خود بهره برداری می کنند. این شامل سطل‌های عسل، شیشه‌ها یا کوزه‌های شربت قند، طبق های عسل بدون مراقبت، کندوهایی که باز مانده یا به خوبی بسته نشده‌اند، تجهیزات استخراج عسل و حتی اتاق‌ها یا تأسیسات فرآوری عسل است.

 شکل 2. زنبورها شربت شکر را از یک شیشه تغذیه کننده که در بالای کندو قرار گرفته است، ربودند.
 

 شکل 3. زنبورها پس از برداشت عسل ، عسل و سایر تجهیزات را به غارت می برند. به تعداد غیرمعمول بالای زنبورهایی که تلاش می کنند وارد کلنی در فاصله های بین طبق ها شوند، توجه کنید.

چگونه رفتار دزدی را تشخیص دهیم
زنبورداران باید یاد بگیرند که چگونه رفتار دزدی را تشخیص دهند. در طول رویداد دزدی، معمولاً تعداد زیادی از زنبورها بطور غیرعادی در اطراف زنبورستان پرواز می کنند و به طور فعال در خارج از کلنی های مجاور مشغول جستجو هستند. علاوه بر این زنبورهایی در ورودی کلنی با یکدیگر درگیر هستند و مبارزه می‌کنند و یا تلاش می‌کنند تا از طریق مناطقی که دو طبق به هم می‌رسند یا اطراف درب کندو و یا تخته پایین وارد کلنی شوند.

کلنی های یک زنبورستان ممکن است واکنش دفاعی شدیدی داشته باشند و اغلب زنبورهای مرده بیشتری در ورودی کلنی وجود دارد. ممکن است بقایایی از سرپوش های موم خرد شده یا سایر بقایای کندو در نزدیکی یا زیر کلنی یا کلنی هایی که مورد سرقت قرار می گیرند وجود داشته باشد. این زباله ممکن است روی تخته پایین کندو باشد. زنبورها به غارت یک منبع تا زمانی که به طور کامل تخلیه شود ادامه خواهند داد. بنابراین، یک کلنی می تواند در عرض چند ساعت یا چند روز از تمام منابع عسل یا شهد آن غارت شود.

چگونه دزدی را در صورت وقوع متوقف کنیم
•  زنبوردارانی که متوجه رفتار دزدی در کلنی های خود می شوند باید اقدامات لازم را برای متوقف کردن این رفتار قبل از تبدیل شدن به جنون انجام دهند.
•  محرک را حذف کنید. زنبورها جذب مواد چسبنده و قندی می شوند. عسل سهل الوصول، شربت شکر، شانه های کنارزده و غیره را بردارید.
•  در حین وقوع سرقت، کلنی هایی را که در حال کار هستند ببندید (دوباره جمع کنید).
•  عسل یا شربت در معرض دید را تمیز کرده یا بپوشانید.
•  منافذ کندوهای آسیب پذیر را با چسب، گل یا مواد دیگر بپوشانید یا ببندید. این سوراخ‌ها می‌توانند بین طبق های کندو، بین تخته پایین و بدنه کندو، و بین درب کندو ایجاد شوند.
•  در  ورودی کلنی مورد سرقت را تنگ کنید. در طول ماه‌های خنک‌تر، ورودی‌ها را می‌توان به حدی کاهش داد که تنها 1 تا 5 زنبور قادر به ورود یا خروج در یک زمان باشند.
•  دود دادن به زنبورها روش موثری برای توقف رفتار دزدی نیست.
•  برخی از زنبورداران گزارش می دهند که می توانند با اجرای آبیاری بارانی روی کلنی های مورد سرقت، رفتار سرقت را آرام کنند. این امر باعث دلسردی زنبورهای غارتگر می شود که به کلنی های خود باز می گردند.
•  اگر اجرای موارد بالا رفتار دزدی را کاهش ندهد، کلنی های قربانی باید از زنبورستان خارج شده و در جای دیگری قرار گیرند تا زمانی که به اندازه کافی قوی شوند و بتوانند از خود محافظت کنند.

چگونه از سرقت جلوگیری کنیم
•  ملکه های کندوهای خود را با قدرت یکنواخت و در کندوهای سالم خوب نگهداری کنید.
•  در طول کمبود شهد، کلنی ها را با دقت اما به سرعت بازرسی کنید.
•  در زمان کمبود شهد از یک کاهنده ورودی برای همه کلنی ها استفاده کنید.
•  هنگام جدا کردن طبق ها برایی بازرسی کندو ، همیشه آنها را بپوشانید.
•  بیش از یک کلنی را در یک زمان بازدید نکنید.
•  هر گونه طبق یا عسل اضافی را که زنبورهای یک کلنی قادر به محافظت از آن نیستند را بردارید.
•  کندوها را برابر کنید (یعنی اقداماتی را انجام دهید تا آنها از نظر قدرت مشابه باشند).
•  کندوهای ضعیف تر را به مکان دیگری منتقل کنید.
•  از ریختن شربت، شهد یا عسل بر روی سطوح بیرونی یا زمین اطراف کندو خودداری کنید.
•  برای کاهش ساعاتی که زنبورها میتوانند در طول روز دزدی کنند، در اواخر روز از کندوها بازدید کنید.
•  هنگام تغذیه کندوها، سطوح خارجی شربتخوری را همیشه عاری از شربت نگه دارید و هرگونه شربت ریخته شده را تمیز کنید.
•  موم، بقایای عسل یا شانه ها را در زنبورستان در معرض دید قرار ندهید.

،، زنبورداران نباید از مواد دافع شیمیایی در ورودی کندو برای جلوگیری از سرقت زنبورها استفاده کنند. اگرچه زنبورهای دزد ممکن است دفع شوند ولی اینکار میتواند زنبورهای ساکن کندو را نیز دفع کند.

نویسندگان : Ryan Willingham, Jeanette Klopchin, James Ellis